صنعت نفت کشورمان از ابتدای ملی شدن تا به امروز، فراز و فرودهای فراوانی را تجربه کرده و به مرور به یکی از برندهای معتبر جهانی و نمادی قابل اتکا در محاسبات سیاسی بین المللی تبدیل شده است.
در این میان شرکت ملی نفت ایران به عنوان دومین شرکت بزرگ جهان در حوزه بالادستی نفت و گاز، علیرغم محدودیت های ناشی از تامین به موقع منابع مالی و همچنین موانع پیش روی فعالان عرصه بین‌المللی انرژی در اکتشاف، توسعه، بهره‌برداری و بازرگانی، توانسته است با تکیه بر توان داخلی به اهداف تعیین شده در برنامه‌های توسعه ای کشور دست یابد؛ به گونه‌ای که هم‌اکنون علاوه بر تامین بخش اعظم تقاضای انرژی کشور، بالغ بر ۴۰ درصد بودجه سالیانه نیز از محل فروش منابع هیدروکربوری تامین می شود.
رسالت شرکت ملی نفت ایران در تامین منابع مالی و درآمدی کشور به همراه نقش تعیین کننده آن در دیپلماسی خارجی باعث شده است تا روند اکتشاف، تولید و توسعه میدان های نفتی و گازی در این شرکت با شتاب بیشتری پیگیری شود؛ به طوری که در چهل سال اخیر توفیقات قابل توجهی در زنجیره صنایع بالادستی نفت و گاز حاصل شده است؛ توفیقاتی که از گام های بلند در مسیر استقلال و خودکفایی صنعت نفت و گاز کشورمان حکایت دارد:
کشف ۶۵ میدان نفتی و گازی پس از انقلاب
قدمت اکتشاف ذخایر نفت و گاز در فلات قاره ایران به بیش از یک قرن پیش برمی گردد. در دهه دوم بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و پس از اتمام جنگ تحمیلی، آهنگ فعالیت های اکتشافی در کشور به تدریج سرعت گرفت و امکانات بیشتری به آن تخصیص داده شد. کشف میدان گازی پارس جنوبی که یکی از بزرگ ترین منابع گازی جهان به شمار می رود به همراه کشف میدان های عظیم نفتی آزادگان و یادآوران، از مهم ترین دستاوردهای فعالیت های اکتشافی در سال های پس از انقلاب اسلامی است.
از این رهگذر در مجموع ۶۵ میدان نفتی و گازی کشور پس از انقلاب اسلامی کشف شده است؛ این در حالی است که سیاست اصلی وزارت و شرکت ملی نفت ایران از ابتدا بر مبنای اولویت اکتشاف نفت و گاز در نواحی مرزی و مشترک با کشورهای همسایه بوده است؛ بطوریکه عمده فعالیت های مزبور ازجمله حفاری و لرزه نگاری در سال‌های اخیر در آن مناطق صورت گرفته است.
همزمان با انجام اکتشافات جدید، میزان ذخایر درجا و قابل استحصال هیدروکربورهای کشور نیز افزایش چشمگیری یافت؛ به طوری که هم اکنون میزان ذخایر قابل استحصال هیدروکربور مایع کشورمان بالغ بر ۱۶۰.۱۲ میلیارد بشکه و همچنین ذخایر قابل استحصال گاز طبیعی به میزان ۳۳.۳۳ تریلیون متر مکعب تخمین زده می شود و از همین روی، کشورمان یکی از بزرگترین کشورهای تامین‌کننده انرژی در جهان به شمار می رود.
توسعه همه جانبه میدان های نفت و گاز بعد از انقلاب
همزمان با گسترش فعالیت های اکتشافی و افزایش ذخایر نفت و گاز کشور در سال های پس از انقلاب اسلامی، تلاشی چشمگیر در توسعه میادین نفت و گاز، با اولویت توسعه میادین مشترک با کشورهای همسایه، از طریق عقد قراردادهای بیع متقابل و فاینانس و همچنین از محل منابع داخلی شرکت ملی نفت ایران به عمل آمد. با انجام پروژه های نگهداشت توان تولید، اجرای طرح‌های توسعه میادین نفتی، احداث کارخانجات نمک‌زدایی و نیز انجام طرح های تولید صیانتی از مخازن شامل برنامه‌های تزریق گاز و آب به میادین نفتی، علاوه بر جبران افت طبیعی تولید مخازن، تلاش مضاعفی نیز در زمینه تولید نفت خام انجام گرفت.
توسعه میادین گازی نیز در جهت افزایش جایگزینی گاز طبیعی با سوخت های مایع و همچنین تزریق گاز در میادین نفتی به منظور افزایش بازیافت نهایی، از دیگر اولویت ها و دستاوردهای عمده وزارت نفت در سال های پس از انقلاب اسلامی بوده است.
با توجه به اهمیت بهره برداری از میادین مشترک نفتی، شرکت ملی نفت ایران بهره برداری از این میادین را در اولویت قرار داده است و با طراحی و اجرای پروژه های مرتبط توانسته است میانگین بهره برداری از میادین مذکور را به حد قابل توجهی ارتقا دهد؛ به طوری که میانگین تولید روزانه نفت خام از میدان های مشترک در پایان سال ۱۳۹۶ بالغ بر چهار میلیون و ۷۶۸ هزار بشکه بوده است.
این در حالی است که در پایان سال گذشته، ۱۶ میدان مشترک نفتی فعال بوده¬اند که ۹ مورد از آنها (شامل میادین آزادگان جنوبی، آزادگان شمالی، یادآوران، یاران شمالی و یاران جنوبی در شرکت نفت و گاز اروندان، میادین آبان و آذر در شرکت نفت مناطق مرکزی ایران، میدان هنگام و لایه نفتی پارس جنوبی در شرکت نفت فلات قاره ایران) طی سال های ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۶ به بهره برداری رسیده¬اند و ۶۸.۱۴ درصد از کل تولید میادین مشترک در سال ۱۳۹۶ ( معادل ۳۲۴ هزار و ۹۰۰بشکه در روز) از این ۹ میدان استحصال شده است.
افزایش ۸ برابری تولید گاز غنی
ارزیابی تولید بلندمدت گاز طبیعی نشان می دهد که متوسط تولید روزانه این حامل ارزشمند انرژی در سال ۱۳۵۷ بالغ بر ۱۱۰ میلیون مترمکعب در روز بوده است که این رقم در سال ۱۳۹۶ به ۸۴۴.۹ میلیون متر مکعب افزایش یافته ¬است و از افزایشی هشت برابری حکایت می کند. تولید گاز طبیعی همچنین در مقایسه با سال ۱۳۸۳ بطور متوسط سالیانه ۵.۸ درصد افزایش داشته که می‌توان علل این افزایش را در تکمیل و راه‌اندازی فازهای مختلف پارس جنوبی، میادین هما، شانول و وراوی، تنگ بیجار، افزایش بهره‌دهی میدان تابناک و افزایش تولید گاز همراه نفت‌خام جستجو کرد.
این مقدار گاز غنی تولید شده در جهت توزیع برای تزریق به میادین نفتی، فرآورش در پالایشگاه‌های گازی، مصارف عملیاتی و یا خانگی، فرآورش در کارخانجات گاز و گاز مایع ارسال می شود که از این مقدار گاز غنی ارسالی به پالایشگاه‌ها و کارخانجات گاز و گاز مایع، سهم تحویلی به شبکه سراسری و مصرف نهایی رو به افزایش است.
افزایش تولید گاز غنی به طور کل نشان‌دهنده توسعه گسترده میادین گازی کشور در سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی است. شکی نیست با اهمیت رو‌به رشد گاز طبیعی در تامین انرژی جهان، تولید هر چه بیشتر گاز طبیعی موجب ایجاد مزیت استراتژیک در دیپلماسی خارجی کشورمان خواهد شد.
جهش ۲۰ برابری تولید میعانات گازی
کارنامه شرکت ملی نفت ایران در حوزه تولید نفتا، مایعات و میعانات گازی در سال ۱۳۵۷ به طور متوسط بالغ بر ۳۱.۳ هزار بشکه در روز بوده است که متوسط تولید روزانه این محصولات در سال ۱۳۹۶ به رقم ۷۷۹.۵ هزار بشکه رسیده است. در حال حاضر کل مایعات‌گازی و نفتا در شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب و میعانات گازی در شرکت‌های پارس جنوبی و مناطق مرکزی ایران تولید می‌شود. همچنین مقایسه تولید نفتا، مایعات و میعانات‌گازی از سال ۱۳۸۳ تا سال ۱۳۹۶ بطور متوسط ۷.۳ درصد رشد سالیانه داشته است؛ به طوری که متوسط تولید طی این فاصله از ۳۱۲.۴ به ۷۷۶.۷ هزار بشکه در روز رسیده است. علت اصلی این افزایش چشمگیر تولید، برنامه ریزی دقیق و آغاز بهره‌برداری از فازهای مختلف پارس جنوبی، میدان‌های هما، شانول و وراوی و افزایش بهره‌برداری از میدان تابناک است.
صیانت از میادین نفتی با افزایش ۳۰ برابری تزریق گاز
به منظور برداشت صیانتی از مخازن نفتی کشور و افزایش ضریب بازیافت آنها، عملیات تزریق گاز به آنها ضرورتی اجتناب ناپذیر است. بر همین مبنا، میزان تزریق گاز به میادین نفتی در سال ۱۳۹۶ نسبت به سال ۱۳۵۷ بیش از ۳۰ برابر افزایش یافته است؛ بطوریکه هم اکنون در ۹ میدان از میادین نفتی خشکی (میادین بی‌بی‌حکیمه، پارسی، آغاجاری، کوپال، گچساران، مارون، کرنج، نرگسی و هفتگل) تزریق گاز صورت گرفته و همچنین بازگردانی گاز در میدان پازنان و تزریق امتزاجی گاز در میدان دارخوین در حال انجام است.
ادامه دارد...