اداره پژوهش شرکت بهره برداری نفت و گاز زاگرس جنوبی که از سال 1382 راه اندازی شده است پس از گذشت حدود 10 سال، کارنامه درخشانی کسب کرده است که از برنامه ریزی و مطالعه طرح ساخت ماده ی امولسیون شکن تا بومی سازی نانو سنسور گاز متان را می توان در این کارنامه رصد کرد. خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی شرکت ملی نفت ایران گفت و گویی با سرپرست این اداره داشته است که در ادامه می خوانید.
انعقاد 26 قرارداد با دانشگاه های کشور، بررسی بیش از 110 پروپوزال، حمایت از بیش از 60 پروژه دانشجویی تحصیلات تکمیلی در دانشگاه های مختلف و تهیه بانک اطلاعات پروژه ها و اساتید و محققان، تنها بخشی از فعالیت هایی است که طی این سال ها و به خصوص در چند سال اخیر در این بخش به انجام رسیده است. برای آشنایی بیشتر با فعالیت های پژوهشی شرکت بهره برداری نفت و گاز زاگرس جنوبی، با علی منتصری؛ مدیر امور فنی این شرکت که هم اکنون سرپرستی اداره پژوهش نفت و گاز زاگرس جنوبی را نیز عهده دار است به گفت و گو نشستیم که مشروح آن را در ادامه از نظر می گذرانید:
آقای مهندس؛ در خصوص اهم فعالیت های پژوهش و فناوری شرکت نفت و گاز زاگرس جنوبی توضیح دهید.
ما در بخش پژوهش بر برقراری ارتباط و تعامل هرچه بیشتر با دانشگاه ها و مراکز علمی تاکید داریم به طوریکه به عنوان نمونه، تاکنون 19 قرارداد پژوهشی به ارزش تقریبی 29 میلیارد ریال بین این شرکت و دانشگاه شیراز منعقد شده است و بسیاری از پروژه های دانشجویی را در سطح تحصیلات تکمیلی مورد حمایت قرار داده ایم. همچنین تاکنون برنامه ریزی های متعددی برای بازدید اساتید دانشگاه ها از مناطق عملیاتی این شرکت صورت گرفته است. برگزاری جلسات پژوهشی در ستاد و مناطق عملیاتی و همکاری در برگزاری همایش ها و سمینارهای بین المللی، ملی و منطقه ای نیز به طور طبیعی در دستور کار است.
تاکنون کدام پروژه های کاربردی، با همکاری دانشگاه شیراز به اتمام رسیده است؟
تمام پروژه ها را به خاطر ندارم؛ اما به طور نمونه می توانم به پروژه آنالیز خطر به دست آوردن PGA برای پالایشگاه گاز فراشبند اشاره کنم که هدف از آن، مطالعات لرزه خیزی و برآورد خطر زمین لرزه ساخت پالایشگاه گاز فراشبند بود. همچنین بررسی علل خوردگی داخلی تاسیسات سرچاهی منطقه سرخون و بررسی روش های نوین تعیین پروفایل خوردگی داخلی در خطوط لوله زیرزمینی از دیگر پروژه های مشترک با دانشگاه شیراز بود که سال 89 به پایان رسید. پروژه ای را نیز برای جمع آوری گازهای ارسالی به مشعل در منطقه آغار و دالان و امکانسنجی تبدیل آن به مایع از طریق GTL به طور مشترک دنبال کردیم و یک مطالعه آزمایشگاهی نیز برای ساخت واحد پایلوت، شبیه سازی و تهیه حلال جایگزین جهت افزایش راندمان برج دفع واحد نمزدایی پالایشگاه فراشبند انجام شد. البته تمام این پروژه ها مربوط به دو سال گذشته بوده است و ما در سال جاری نیز پروژه های پژوهشی بسیاری را در دستور کار قرار دادیم که بسیاری از آنها به اتمام رسیده اند.
مانند پروژه ساخت ماده امولسیون برای فراورش نفت سنگین؟
بله. این پروژه با هدف فرموله کردن و ساخت ماده شیمیایی امولسیون شکن مخصوص نفت سنگین دهلران و چشمه خوش مدنظر قرار گرفت که تست آن نیز با موفقیت انجام شده است. همچنین پروژه بررسی و افزایش عملکرد و بومی سازی افزایه های اسیدکاری چاه ها و طراحی و تهیه نرم افزار آن را دنبال می کنیم که هم اکنون در مراحل پایانی است.
برای حفاظت بیشتر از خطوط لوله و ترمیم و تقویت آن نیز پروژه پژوهشی مشخصی را داشته اید؟
بله. به طور نمونه پروژه ای را با همکاری دانشگاه شیراز طراحی کردیم که بر مبنای آن، ارزیابی انواع کامپوزیت ها جهت ترمیم و تقویت پوشش خطوط لوله و اعمال بهینه ترین آنها از نظر فنی و اقتصادی صورت گرفت چرا که با توجه به مشکلات و هزینه های تعمیرات خطوط لوله، دستیابی به ساختار کامپوزیتی مناسب می تواند موجب کاهش مدت زمان توقف تولید، کاهش آلودگی و کاهش هزینه تعمیرات شود و با کاهش مشکلات اجرایی ترمیم و تعمیر خطوط لوله، عملیات تعمیر و نگهداری نیز ساده تر و امن تر خواهد شد.
در مورد مخازن و چاه ها چطور؟
در این زمینه چندین پروژه پژوهشی موفق را دنبال می کنیم. به طور نمونه پروژه ای را برای جداسازی یون کلراید از میعانات گازی با استفاده از نانوفیلتراسیون داریم. همانطور که می دانید سیال تولیدی از میادین گازی علاوه بر گاز و مایعات گازی، آب نمک را هم شامل می شود و هر چه عمر تولید از میدان بیشتر شود، با توجه به آبدهی میدان، تولید آب نمک نیز افزایش می یابد. از سویی ورود آب نمک به همراه میعانات گازی به تاسیسات پایین دست، علاوه بر ایجاد خوردگی در تجهیزات، گرفتگی در واحد تثبیت مایعات گازی پالایشگاه و تیرگی رنگ مایعات گازی را در پی دارد؛ به همین دلیل در این پروژه، حذف آب نمک و یون کلراید از سیال ارسالی از منطقه پارسیان به پالایشگاه پارسیان را با استفاده از تکنولوژی های نوینی مانند نانوفیلتراسیون دنبال می کنیم. در همین زمینه پروژه ای را نیز برای مشخص کردن منشا و مکانیزم تولید آب در چاه های میدان گازی کنگان تعریف کردیم تا راهکاری مناسب برای جلوگیری از تولید آب و نمک اضافی بدون از دست دادن لایه های تولیدی گاز و کاهش دبی بیابیم. همچنین پروژه ای تحقیقاتی- بنیادی را با همکاری دانشگاه شیراز در زمینه کاربرد روش های شیمیایی در بهبود قابلیت تراوایی نسبی گاز و میعانات در مخازن گازی و گاز میعانی به منظور افزایش راندمان تولید مایعات گازی و گاز در برنامه داریم.
اگر ممکن است در خصوص پروژه بومی سازی ساخت نانوسنسور گاز متان نیز که در نفت و گاز زاگرس جنوبی در حال انجام است، توضیح دهید.
ببینید متان از جمله گازهای سبک، سمی و قابل اشتعال و انفجار است که اغلب صنایع نفت و گاز با آن سر و کار دارند و انتشار آن در فضای صنایع و محیط اطراف می تواند منجر به حوادث جبران ناپذیری به خصوص در بخش نیروی انسانی شود. بنابراین در این پروژه، استفاده ازنانولوله های کربنی برای ساخت حسگر در برنامه قرار گرفت که این حسگر الکترونیکی به نسبت حسگرهای موجود، قیمت بسیار کمتری دارد. سنسور پیشنهادی با استفاده از نانوتکنولوژی و به طور کاملا داخلی طراحی و ساخته شد و می تواند تا حساسیت های بالایی در حد 10 PPM نیز شناسایی گاز داشته باشد که نمونه پایلوت و نمونه اصلی ساخته شده و مورد تست آزمایشگاهی قرار گرفته و اکنون در مرحله تهیه سامانه مدارات جانبی جهت عملیاتی کردن و استفاده از نانوسنسور است. در مجموع معتقدم شرکت نفت و گاز زاگرس جنوبی در سال "تولید ملی؛ حمایت از کار و سرمایه ایرانی" فعالیت های منسجمی را در راستای تحقق تولید ملی انجام داده است و ما برای ادامه این روند، از هیچ کوششی دریغ نمی کنیم.
در مجموع سهم گروه های تخصصی از فعالیت های پژوهشی در نفت و گاز زاگرس جنوبی به چه میزان است؟
بیشترین فعالیت های پژوهشی ما در حوزه بالادستی، مخازن و بهره برداری متمرکز است به طوریکه این بخش، 40 درصد فعالیت های پژوهشی ما را در اختیار دارد؛ 30 درصد از فعالیت ها در زمینه مهندسی فراورش، 20 درصد در حوزه بازرسی فنی و خوردگی فلزات و در نهایت 5 درصد در حوزه مهندسی ساختمان و 5 درصد از فعالیت های پژوهشی نفت و گاز زاگرس جنوبی نیز به طور مشترک در حوزه های منابع انسانی و HSE و .. در دست اقدام است.
چه پیشنهاداتی برای بهبود ارتباطات بین صنعت نفت و دانشگاه دارید؟
به نظرم باید پروژه های تحقیقاتی مناسبی در این حوزه تعریف شود و بازدیدهای دوره ای اساتید و دانشجویان دانشگاه از مناطق عملیاتی این شرکت افزایش یابد چراکه در این بازدیدها، به نقاط مشترک بیشتری برای کارهای پژوهشی می رسیم. همچنین لازم است ارتباط عمیق تری بین دانشگاه ها و پارک های علم و فناوری برقرار شود تا از این طریق، موضوع تجاری سازی پروژه های کاربردی با مشکلی مواجه نشود؛ با توجه به موجود بودن شرکت های صنعتی در استان فارس، ارتباط دانشگاه با این مراکز در موضوع ساخت قطعات در داخل کشور می تواند بسیار موثر باشد. قطب بندی دانشگاه ها از نر علمی و تحقیقاتی نیز می تواند به بهبود این فرایند کمک کند.