نگاه اجمالی به نقش کلیدی بخش نفت و گاز در تأمین درآمدهای کشور و تأثیر قابل‌توجه آن به‌عنوان پیشران اقتصاد و امنیت اقتصادی، الزام به داشتن یک صنعت نفت پویا را به‌وضوح مشخص می‌کند.
درحالی‌که بیشتر میدان‌های کشور در نیمه عمر خود به سر می‌برند، افت تولید در مخازن نفتی و گازی قابل پیش‌بینی است. جلوگیری از سیر نزولی برداشت و تولید صیانتی از میدان‌های یادشده مستلزم سرمایه‌گذاری و بهره‌مندی از تکنولوژی روزآمد در جهت نگهداشت توان تولید، صیانت از مخازن، به‌‌کارگیری روش‌های ازدیاد برداشت IOR\EOR و توسعه میدان‌های جدید نفتی و گازی است.
به طور کلی پویا بودن این صنعت، همانا شرط اصلی در حفظ و ارتقای جایگاه کشور برای رقابت در سطح کشورهای تولیدکننده نفت و گاز اوپک و همچنین سایر رقبا در سطح بین‌المللی رقابت است.
از طرفی سیاست‌های کلی نظام (ابلاغی از سوی مقام معظم رهبری) در جهت تحقق برنامه ششم توسعه نیز نشانگر اهمیت ویژه به بخش نفت و گاز و الزامات سرمایه‌گذاری در این بخش باهدف تکمیل زنجیره ارزش صنعت نفت و گاز است.
این مهم از طریق افزایش راهبردهایی چون ظرفیت تولید نفت، حفظ و ارتقای جایگاه ایران در اوپک، تشویق و حمایت از جذب سرمایه‌های بخش خصوصی و منابع داخلی و خارجی در فعالیت‌های بالادستی نفت و گاز (به‌ویژه در میدان‌ها مشترک)، افزایش مستمر ضریب بازیافت و برداشت نهایی از مخازن نفت و گاز، واگذاری طرح‌های جمع‌آوری، مهار، کنترل و بهره‌برداری از گازهای همراه تولید در میدان‌های نفت و تأسیسات صنعت نفت به بخش خصوص و کاهش شدت مصرف انرژی و نیل به خودکفایی در بخش نفت و گاز تعریف شده که ضرورت سرمایه‌گذاری در توسعه میدان‌های نفتی و گازی را دوچندان می‌کند.
طبق برآوردهای انجام‌شده در وزارت نفت، به‌منظور توسعه و احیای میدان‌های نفت و گاز کشور بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار منابع مالی مورد نیاز است، بنابراین توسعه صنعت نفت و گاز کشور صرفاً با سرمایه‌گذاری داخلی میسر نیست و بهره‌مندی از ظرفیت‌های سرمایه‌گذاری و مشارکت شرکت‌های بین‌المللی فعال در زمینه نفت و گاز اجتناب‌ناپذیر است.
از سوی دیگر کشور در عرصه بین‌المللی با خطر تهدیدات تحریمی روبه‌رو است که این موضوع بالقوه موجب آسیب دیدن مناسبات و فضای همکاری میان شرکت‌های بزرگ و سرمایه‌گذار در طرح‌ها و پروژه‌های نفتی و گازی می‌شود .
پیش از هرگونه اقدام در این خصوص باید گزینه‌های مختلف بررسی و اقدام پیش‌دستانه با رویکرد تأمین منافع ملی اتخاذ شود، از این رو صنعت نفت بیش از هر زمان دیگر نیازمند تمرکز بر برنامه‌ریزی کلان بر اساس شرایط و تعیین اولویت‌هاست و باید برای پیشبرد این مهم، با تلاش هر چه بیشتر در جهت ایجاد ثبات در قوانین و مقررات داخلی، کم کردن سطوح مختلف تصمیم‌سازی و کاهش بوروکراسی اداری، توانمندسازی مدیران بخش دولتی و تسهیل شرایط برای بخش خصوصی گام بردارد.
یکی از مزیت‌های مهم رقابتی که می‌تواند جذابیت سرمایه‌گذاری در بخش نفت و گاز کشور را پدید آورد، پایین بودن هزینه‌های تولید نفت و گاز در کشور است. بهره‌گیری از این مزیت می‌تواند نقش مهمی در جلب مشارکت سرمایه‌گذاران (به‌ویژه سرمایه‌گذاران خارجی در صنایع نفت و گاز کشور) و با هدف تولید صیانتی از مخازن و تأمین حداکثری منافع ملی داشته باشد.
حجم قابل‌توجهی از منابع و ذخایر نفت و گاز ایران با کشورهای همسایه مشترک است و هم‌اکنون این کشورها عمدتا با بهره‌گیری از تکنولوژی و خدمات شرکت‌های بین‌المللی در حال توسعه و برداشت از این میدان‌های مشترک هستند. با این اوصاف سوق دادن اولویت‌ها و نگاه ویژه سرمایه‌گذاری در وزارت نفت به اکتشاف، تولید، توسعه و افزایش ضریب بازیافت تولید از این میدان‌ها بسیار حائز اهمیت است.
مزیت دیگری که نباید از نظر دور داشت و می‌توان از آن به‌عنوان بستر اصلی هرگونه سرمایه‌گذاری یاد کرد، مقوله امنیت سرمایه‌گذاری است. ایران اسلامی در محیط ملتهب منطقه، همچون جزیره امن و باثباتی برای سرمایه‌گذاران است و می‌توان با استفاده از این ظرفیت و مزیت بسیار مهم و حیاتی و فرصت مناسب، برای افزایش سطح همکاری‌های دو و چندجانبه با شرکای بین‌المللی فعال در زمینه توسعه صنعت نفت و گاز بهره‌برداری کرد.
در شرایط کنونی به‌منظور جلوگیری از هدررفت منابع و انرژی قابل استحصال از گازهای همراه در بخش نفت و گاز کشور و توجیه‌پذیر بودن جمع‌آوری گازهای سوزانده شده همراه و آثار مثبت زیست‌محیطی آن (که می‌تواند به عنصر ارزش‌آفرین بدل شود) راهبرد «خاموشی گاز همراه مشعل» یا «no flaring» مطرح شده است.
آمار سال ۲۰۱۶ بانک جهانی نشان می‌دهد ایران با سوزاندن گاز همراه مشعل بعد از روسیه و عراق در جایگاه سوم قرار دارد. به عبارت دیگر ، ایران یکی از کشورهایی است که بیشترین گازهای همراه را می‌سوزاند. این در حالی است که گازهای سوزانده شده می‌تواند موارد مصرف متعددی مانند تولید برق، تزریق به میدان‌ها و... داشته باشد.
خوشبختانه قانون برنامه ششم توسعه در این زمینه تصریح دارد. پیش‌بینی می‌شود تا پایان برنامه ششم توسعه و با انجام اقدام‌های لازم برای تسهیل در روند اجرایی شدن آن با ابلاغیه وزیر نفت درخصوص جمع‌آوری و واگذاری گازهای مشعل (از طریق فراخوان عمومی به بخش خصوص و سرمایه‌گذاری در این بخش)، چیزی حدود حداقل ۹۰ درصد گازهای مشعل جمع‌آوری و به مصارف گوناگونی (نظیر تولید برق، تزریق به مخازن به‌منظور افزایش ضریب بازیافت، شیرین سازی و ...) برسد که این اقدام در جهت تکمیل زنجیره ارزش نفت و گاز کشور است.
تحقق اهداف مذکور معطوف به دوراندیشی و همچنین تقویت بخش خصوصی و جذب حداکثری سرمایه‌گذاری در توسعه طرح‌ها و پروژه‌های صنعت نفت و گاز کشور است.
به همین منظور ضروری است که موضوع بهره‌گیری از تمام ظرفیت‌های نخبگان در چارچوب منافع ملی و نگرش فراجناحی در دستور کار قرار گیرد تا از این طریق هم‌افزایی مناسبی در این بخش از صنعت راهبردی کشور پدید آید.
آنچه روشن است این که تحقق اهداف چشم‌انداز با روحیه امید و همدلی میان صاحب‌نظران دور از دسترس نخواهد بود.
رامین حاتمی
مدیرعامل شرکت نفت مناطق مرکزی ایران